Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej Tarnowskie Góry

Już od wielu lat przełom zimy, wiosny oraz przedwiośnie to okresy, w których wyraźnie wzrasta

liczba pożarów łąk i nieużytków. Spowodowane jest to, niestety, wypalaniem traw

i pozostałości roślinnych. Obszary zeszłorocznej wysuszonej roślinności, która ze względu na

występujące w tym czasie okresy wegetacji stanowi doskonałe podłoże palne,

co w zestawieniu z dużą aktywnością czynnika ludzkiego w tym sektorze, skutkuje

gwałtownym wzrostem pożarów. Za ponad 94% przyczyn ich powstania odpowiedzialny jest

człowiek, nadal bowiem od pokoleń wśród wielu rolników panuje przekonanie, że spalenie

trawy spowoduje szybszy i bujniejszy odrost młodej trawy, a tym samym przyniesie korzyści

ekonomiczne. Nic bardziej błędnego.

Ziemia wyjaławia się, zahamowany zostaje bardzo pożyteczny, naturalny rozkład resztek

roślinnych oraz asymilacja azotu z powietrza. 

Do atmosfery przedostaje się szereg związków chemicznych będących truciznami zarówno

dla ludzi jak i zwierząt. Niszczone są miejsca lęgowe wielu gatunków gnieżdżących się na ziemi

i w krzewach. Palą się również gniazda już zasiedlone, a zatem z jajeczkami lub pisklętami

(np. tak lubianych przez nas wszystkich skowronków).

Dym uniemożliwia pszczołom i trzmielom oblatywanie łąk. Owady  giną w płomieniach,

co powoduje zmniejszenie liczby zapylonych kwiatów, a w konsekwencji obniżenie plonów roślin. 

Giną zwierzęta domowe, które przypadkowo znajdą się w zasięgu pożaru  (tracą orientację

w dymie, ulegają zaczadzeniu). Dotyczy to również dużych zwierząt leśnych, takich jak sarny,

jelenie czy dziki. 

Płomienie niszczą miejsca bytowania zwierzyny łownej, m.in. bażantów, kuropatw, zajęcy, a nawet

saren. W płomieniach lub na skutek podwyższonej temperatury ginie wiele pożytecznych

zwierząt kręgowych: płazy (żaby, ropuchy, jaszczurki), ssaki (krety ryjówki, jeże, zające, lisy,

borsuki, kuny, nornice, badylarki, ryjówki i inne drobne gryzonie).

Przy wypalaniu giną mrówki. Jedna ich kolonia może zniszczyć do 4 milionów szkodliwych owadów

rocznie. Mrówki zjadając resztki roślinne i zwierzęce ułatwiają rozkład masy organicznej oraz

wzbogacają warstwę próchnicy, „przewietrzają” glebę. Podobnymi sprzymierzeńcami w walce

ze szkodnikami są biedronki, zjadające mszyce.

Ogień uśmierca wiele pożytecznych zwierząt bezkręgowych, m.in.
dżdżownice (które mają pozytywny wpływ na strukturę gleby i jej właściwości), pająki, wije,

owady (drapieżne i pasożytnicze). Pożary traw niszczą rodzimą faunę i florę.

Podczas pożaru powstaje duże zadymienie, które jest szczególnie groźne dla osób

przebywających w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca zdarzenia, z uwagi na możliwość

zaczadzenia.  Powoduje ponadto zmniejszenie widoczności na drogach, co może prowadzić do

powstania groźnych w skutkach kolizji i wypadków drogowych.
Od palącego się poszycia gleby, zapaleniu ulega podziemna warstwa torfu, który może

zalegać nawet do kilkunastu metrów w głąb. Są to pożary długotrwałe (nawet do kilku

miesięcy) i wyjątkowo trudne do ugaszenia. Ponadto, w przypadku, gdy zwykła łąka po pożarze

regeneruje się przez kilka lat, to pokłady torfu potrzebują na to kilku tysięcy lat.

Trzeba pamiętać, że po zimie trawy są wysuszone i palą się bardzo szybko. W rozprzestrzenianiu

ognia pomagają także powiewy wiatru. W przypadku gwałtownej zmiany jego kierunku, pożary

bardzo często wymykają się spod kontroli i przenoszą na pobliskie lasy i zabudowania.

Niejednokrotnie w takich pożarach ludzie tracą dobytek całego życia. Występuje również

bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. CO ROKU W POŻARACH WYWOŁANYCH

WYPALANIEM TRAW GINĄ LUDZIE.

Wypalanie traw to także bardzo duże zagrożenie dla lasów. Z uwagi na znaczne zalesienie

niektórych województw, tereny upraw rolniczych i leśnych dość często ze sobą sąsiadują,

a czasami wręcz przenikają się. Ogień z nieużytków niejednokrotnie przenosi się na obszary

leśne, niszcząc bezpowrotnie bezcenne drzewostany, które po pożarze odradzają się przez wiele

dziesiątek lat.

WYPALANIE TRAW JEST NAPRAWDĘ NIEBEZPIECZNE, ALE TEŻ NIEDOZWOLONE! 

Określa to m.in. ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody 

(t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.), art. 124.

„Zabrania się wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków

kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów”. Art. 131: „Kto...wypala łąki, pastwiska,

nieużytki, rowy, pasy przydrożne, szlaki kolejowe, trzcinowiska lub szuwary…- podlega karze aresztu albo grzywny”.
Art. 30 ust. 3 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach

(t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 z późn. zm.); "w lasach oraz na terenach śródleśnych,

jak również w odległości do 100 m od granicy lasu, zabrania się działań i czynności

mogących wywołać niebezpieczeństwo, a w szczególności:
1. rozniecenia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lasu lub nadleśniczego,
2. korzystania z otwartego płomienia,
3. wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych”.

Za wykroczenia tego typu grożą surowe sankcje: Art. 82 ustawy z dnia 20 maja 1971r.

Kodeksu wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) – kara aresztu, nagany

lub grzywny, której wysokość w myśl art. 24, § 1 może wynosić od 20 do 5000 zł.

Art. 163. § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny

(Dz. U. z 1997r. Nr 88 poz. 553 ze zmianami) stanowi: „Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża

życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać pożaru, podlega

karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”.
W walkę ze zjawiskiem wiosennego wypalania traw włączyła się  także Unia Europejska. Założenia

polityki rolnej UE regulują między innymi zagadnienia ochrony środowiska w rolnictwie.

Jednym z narzędzi umożliwiających dokonywanie pozytywnych przemian w tym sektorze jest

system dopłat bezpośrednich. Ta forma wsparcia unijnego, zobowiązuje użytkownika gruntów

do ich utrzymania zgodnie z normami tzn. w dobrej kulturze rolnej - art. 7 ust. 1 pkt 2a Ustawa

z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego

(Dz.U. z 2008 r. Nr 170, poz. 1051 z późn. zm.) ). 

W ślad za Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, należy stwierdzić że wypalanie traw

jest nie dość, że środowiskowo szkodliwe, ale także surowo zabronione. Za wypalanie traw

grożą, oprócz kar nakładanych np. przez policję czy prokuraturę, także dotkliwe kary finansowe

nakładane przez Agencję w postaci zmniejszenia od 3 do 20%, a w skarajnych przypadkach

nawet odebrania, należnej wysokości wszystkich rodzajów dopłat bezpośrednich za dany rok.

Podczas intensywnego prowadzenia prac rolnych na polach, także dochodzi do powstawania

pożarów wskutek nieostrożności osób wykonujących te prace lub niesprawnego sprzętu

technicznego. Pożary nieużytków, z uwagi na ich charakter i zazwyczaj duże rozmiary, angażują

znaczną liczbę sił i środków straży pożarnych. Każda interwencja to poważny wydatek

finansowy. Strażacy zaangażowani w akcję gaszenia pożarów traw, łąk i nieużytków, w tym

samym czasie mogą być potrzebni do ratowania życia i mienia ludzkiego w innym miejscu. Może

się zdarzyć, że przez lekkomyślność ludzi nie dojadą z pomocą na czas tam, gdzie będą naprawdę

niezbędni.

Opracowanie: st. kpt. Katarzyna Boguszewska, Wydział Informacji i Promocji KG PSP